"Piessinnus me in sa scridura de Antoni Cossu in s’arrumanzu Mannigos de Memoria"

S’arrumanzu

Pigaus sa navi est sa crai a fuedhu po brintai in s’arrumanzu. Custus fuedhus funt imperaus cumenti a torrada po dexeotu bortas in duas pàginis; sexi bortas scéti in d-una pàgini de trintaduas arrigas. Is navis a s’acabbada si scuberrit ca funt duas: s’Ocitània e sa Catalùnya. Funt is navis chi ndi torrant a furriai in Sardìnnia is disterraus spratzinaus in totu s’Oropa.

Fiat ora! Chini benit de su mari no benit prus, e sceti, po si sdorrobbai. Is disterraus sardus iant tentu làstima meda de sa Sardìnnia e ant pentzau sa manera de dha agiudai a ndi bessiri de is arroris chi dhis fiat cuncodrendi sa crassi pulìtiga, arregionali. Sa matessi crassi pulìtiga chi, agiumai, nci fiat fendi arrui sa Sardìnnia in d-unu spérrumu chene speràntzia peruna.

E issus intzandus narian: pigaus sa navi.

E issu, Antoni Cossu, scririat in is pàginis 44/45:

“— Pigaus sa navi —…

…tres paraulas — pigaus sa navi — a lenu a lenu…

…totus narian: pigaus sa navi.

…no tenian ateru de narrer: pigaus sa navi.

...E s’ateru risponniat: pigaus sa navi.

... ch’infrechian cuddu: pigaus sa navi.

…sa torrada fuit: pigaus sa navi.

...a su postu de «salude» narian: pigaus sa navi;

pigaus sa navi?

pigaus sa navi!

... a si biri, pigaus sa navi;

... a nos bier cun salude, e, pigaus sa navi.

... Su «pigaus sa navi», in pagas chidas...

... narian in Frantza; pigaus sa navi,

… pigaus sa navi, ripitian in Olanda…

... e in su Belgiu; pigaus sa navi...

In s’Europa de sos sardos pariat totu una boghe: pigaus sa navi.

Sas paraulas puru naschen e creschen. Naschen chi cheren narrer una cosa, cussa e basta, pustis, in caminu, s’acontzan, altzian, si prenan e si ufran, cambian colore, lean ateru ispizu. E contat s’intonu, su chi ddas narat, sa boghe russa o sa boghe fine, sa mesu boghe o su bassu o sa contra, sa die e s’ora e su logu e su tempus, si proet o bessit su sole, si frocat o rannnidat, s’ispetzia de donzunu, a manzanu e a sero, sos pentzamentos, su forrogu s’intentzione.

Pigaus sa navi.

Insandus.”

Su rétulu de s’arrumanzu est una manera de nai chi tenint in Santu Lussurzu sa bidha de Antoni Cossu. Issu etotu si dhu spricat in s’ùrtima pàgini de s’arrumanzu , Mannigos de memoria totunu a “Sustentamentu” de is pentzamentus, is bisionis.Su personali pulìtigu, totu sa crassi “digerente” de Sardìnnia in custu arrumanzu benit pigada a brullas, antzis benit amostada cun totu sa poboresa cosa sua. S’Urrei est spullincu. Aici Antoni Cossu si fait biri is aministradoris de s’Arregioni Sarda de is annus 1978/82. Issu si contat e s’amostat sa crassi pulìtiga lacaja de is partidus de Cuntinenti e de is cuntinentalis, de is Crasus, Andriotos e Sinnioricco de intzaras e no est difìtzili meda arrecannosci de chini fuedhat. Custu personalli pùbrigu no est mancu bonu a fai is cositedhas prus fàtzilis de cada dii, figuraisia de podi arrespundi a is dimandas de svilupu de s’industria, de is trasportus, de is abbisóngius de is pastoris e de is messajus. Is disterraus sardus si fiant arróscius de èssiri lassaus fuliaus, che àliga, in sa bia po abetai su turnu po pigai sa navi e si ndi torrai a partiri de sa Sardìnnia, ma custu fiat sutzédiu fintzas candu fiant bénnius in is manchinas de Tzivitavéchia. Is disterraus arróscius de custus trumentus, detzidint de torrai in Sardìnnia po su carrasegare e bistius a pedhitzonis, tenturant totu su cunsillu arregionali, dhu insogant e dhu secuestrant e dhu sbregungint in is arrugas de Castedhu. In s’interis sa populatzioni si frimat prexada a castiai custa prutzessioni, cosa chi no iat biu nimancu po sant’Efis. Prutzessioni cuncodrada cun Mamuthonis, andadoris, insogadoris e insogaus in is arrugas de Sa Marina. Totu su cunsillu benit portau, a primu logu, a Frodonzanus e a pustis a Sacarza, innui che in d-una spétzia de còllege a s’ingresa dhus faint studiai e dhus ponint fintzas a trabballai. E intzaras dhus bieus, is cunsilleris, illichidendi e pinnighendi su logu innui papant e dromint, arrangendi is cosas segadas, bodhendi cosa de papai in su sartu, e traghendi àcua po si porri sciacuai e illichidiri is cómudus. Is fillus de is disterraus, in s’interis chi custus funt torrendi a educai is cunsilleris, arrennescint a ndi fai strantaxai s’ecunumia sarda, cun su Made in Sardinia e cun d-una curtura noa de su trabballu acapiada a is siendas cannotas e istórigas nostas. Is disterraus fiant, aici, arrennéscius a amostai una crai a custus cunsilleris, prodhosus, trasseris, e malus faineris.Ma a donzunu s’arte sua , a is disterraus a torrai a trabballai in Cuntinenti e a is pulìtigus a guvernai. Ma no sa crassi pulìtiga bécia, perou, ma a una crassi pulìtiga noa chi ndi at a depi bessiri de is eletzionis cun is listras cuncodradas cun nóminis nous. Una de is crais chi s’arrumanzu s’amostat, po andai ogus a unu tempus benidori, est cussa de votai cun atintzioni po scioberai de aici una crassi pulìtiga prus mellus de cussa insogada. No nci bólit meda po cambiai su cursu de s’istòria e de sa pulìtiga in Sardìnnia. Is disterraus si tòrrant a pigai sa navi, po primu eus biu po scramentai sa crassi pulìtiga, a pustis po si ndi torrai in Cuntinenti e lassai a is àterus Sardus a si cambiai su tempus benidori, scioberendisidhu issus etotu. Is fuedhus chi Antoni Cossu imperat po tancai s’arrumanzu funt cussus chi nant ca is Mannigos de memoria funt bisus bellus a dhus podi pentzai, ma bai e circa chi in d-unu tempus benidori ant acuntessi.

francudefabiis