Pàginis de Istoria sarda in su lìbburu de scola in Cuartu

4 Giugno 2016
Image
elonora2-251x300.png
Sa crubeca de su libburu adotau in unus cantu cursus de su "Primu Levi" de Pitz'e Serra in Cuartu

Elianora de Arbarre, sa màgini de su mitu ma frassa, a pag. 154

Elianora de Arbaree, sa bera, in s'arcu triunfali de sa crèsia palatina de Santu Baìngiu Murriali

Casteddu, 4 de su mesi de làmpadas - Totu est cumentzau candu in s'Annu scolàstigu 2014/15, deu intzaras fuemu in sa III Ap de sa Scola nosta, emu bistu custu lìbburu de Istòria, antzis emu lìgiu aintru de custu lìbburu, de sa pàgini 152 a sa 155, su capìdulu "Sa Sardìnnia de is Giudicaus", in sa setzioni de "Istòria locali".

Ma fuedhendi de sa Cadalònnia e de su paba Bonifàtziu VIII -cudhu chi, mancai no fessit giai mortu, cun d-una trassa Danti si fait sciri chi dh'at a pònniri in in s'Inferru- e de Gìnua e de Pisa no seu fuedhendi, meda meda, de Istòria locali, ma de s'Istòria internatzionali de intzaras.

Seu abarrau spantau e prexau meda, apu lìgiu totu in d-unu sùspidu custas cuàturu paginedhas cun cuàturu màginis de sa Sardìnnia de intzaras: is cuàturu Logus cun sa carta de sa Lìngua sarda e de is dialetus cosa sua; su castedhu de sa Marmidha in su cùcuru de Is Pratzas e una màgini de una pintura de Elianora, ma no sa bera, Juyghissa de Arbaree, Contissa de Gocìani e Biscontissa de Basso, cumenti est scritu in sa Carta de Logu etotu.

Stravanau meda e de no pàrriri berus. Is Scientis de su "Primu Levi" de Pitz'e Serra de Cuartu, no depint abetai de andai a s' Unibersidadi castedhàja, cumenti apu dèpiu fàiri deu etotu, po sciri calancuna cosa de s'Istòria de sa Sardìnnia.

Apu fuedhau cun su Prèsidi e is Professoris de is nois Classis III de su triènniu ecunòmigu, turìstigu e tennològigu de s'Institudu e in donniuna Classi eus tentu duas oras de Istòria Giuicali. Eus inghitzau de is primus novas apitzus de sa Sardìnnia e de su de IX sègulus fintzas a su XV de sègulus, in 1420, cun s'acabbu "De Jure" de su Logu Arbarikesu cun s'atòbiu de is "Cortes" cadelanas.Eus amostau cun d-una sighia de màginis in PowerPoint: castedhus, pinturas, scurturas, pandelas, inscritzionis, armas, crèsias, stromentus, cundaxis, cartas, gio-istòrigas cuntinentalis, cadelanas, aràbas e sardas e àturus documentus. Eus donau in strina a totus is Scientis sa "Carta de Logu Istòriga e Linguìstiga de Sardìnna", s'ùrtima prentada sa de doxi in deximilla còpias.

In custa "Carta" in sa parti de palas nc'est assentada: sa Sardìnnia cumenti fiat in su de XII sègulus; s'Ìnsula pratzia in is cuàturu Logus cun assentadas is làcanas de is Partis o Curadorias; sa tàula de is Bidhas de donniuna Curadoria o Partis, innantis a sa sderruta de s'indipendèntzia sarda e de totu su sistema Giuicali po mori de sa dominatzioni colunialista de is potèntzias marineras Cadelana-aragunesa, Pisana e Ginuesa (cracai innoi e brintai in su giassu de s'arretza po biri is cuàturu Logus).

Ocannu scolàstigu 2015/16, intamis, eus cuncodrau duas oras de Istòria giuicali in cincu tertzas; e in duas cuartas, sceti, eus spricau unu pagu de Istòria muderna a pitzus de sa "Dia de sa Sardìnnia", ascurtendi is crubas de s'innu de "Su patriota sardu a sos feudatàrios", prus cannota che "Procurare e moderare" de Frantziscu Niàtziu Mannu, leztzioni liada de su lìbburu de Istòria e filolugia, scritu de su ex Prèsidi nostu Luciànu Carta, editzionis CUEC, Muristenis-Castedhu, gennaxu 2006.

Ma ocannu totu custu, no s'est bastau ca eus fatu fintzas unu progetu sighendi sa lei arregionali po sa: “SPERIMENTAZIONE NELLA SCUOLA DELL’INSEGNAMENTO E DELL’UTILIZZO DELLA LINGUA SARDA IN ORARIO CURRICOLARE, L.R. 5/2015 art. 33, comma 33”.

Aici cun sa Docenti curriculari, sa Sperta de Lingua sarda e deu che Tutor eus cuncodrau una “Istòria Giuicali de sa Sardìnnia" in sa Classi III A de s’Institudu. Su cursu de 12 letzionis de duas oras cadeuna est acabbau duas cidas a oi cun d-unu biaxu de stùdiu a su museu MUDA de Is Pratzas, biaxu fatu cun is Scientis de àteras duas tertzas sa III BP e sa III AP e is Professoris cosa insoru.

Eus bistu custu bobboedhu de museu innui, e mancai no nci funt medas cosas ma beni postas, eus bistu fintzas su filmau, arresau in bistimenta de intzaras, girau a pitzus de un'abbisita de su Jùixi Marianu IV e de sa Corti giuicali a su castedhu de sa Marmidha, mancàt sceti s'imperu de sa Lìngua sarda a spricai totu su chi su ant amostau e su chi est stètiu agatau in is ùrtimus sgavus in su castedhu.

A is Scientis e a is Docentis custa abbisita museali est praxa meda. In acabbu de su cursu in sa III A ant fatu unu còmpitu scritu a pitzus de s'Istòria chi est stètia spricada, e custa averiguada gei est andada beni.

francudefabiis
© RIPRODUZIONE RISERVATA
Tags