Limba sarda: sa denùntzia de su Coordinamentu pro su Sardu Ufitziale

Publicamus su documentu Coordinamentu pro su Sardu Ufitziale

Decraratzione programmàtica de denùntzia subra de s’istadu de como de sa limba sarda e de sas àteras limbas de Sardigna

“Nois pensamus chi sa Regione est promovende su sardu comente unu dialetu locale, non comente una limba de pòpulu”

Imbiamus custa nota ca pensamus chi sa Regione Autònoma de  Sardigna, dae duos annos a custa ala, siat operende in su campu de sa polìtica linguìstica in manera non curreta. Nos dispraghet a averiguare su fatu chi sunt leende detzisiones dae artu sena carculare entes e assòtzios, ponende a un’ala cale si siat ocasione pretziosa de cunfrontu cun operadores e intelletuales impinnados dae semper in sa valorizatzione de sa limba sarda. Depimus sinnalare s’iscumparta de su tema dae sas agendas mediàticas prus de importu; prus a prestu, in sas atziones postas in campu, paret essende a campu sa mancàntzia totale de su printzìpiu fundadore chi caraterizat sa defensa de sas limbas minoritàrias: su prestìgiu e sa dinnidade.

Sa cuntzetzione culturale e s’indiritzu polìticu chi semus bidende in s’òpera de s’Assessoradu de s’Istrutzione Pùblica, cumpetente in matèria, paret chi siat andende chirru a una valorizatzione abnorme de cale si siat dialetu, variante, variedade territoriale, munitzipale o personale si presentet, istrobbende in sos fatos s’isvilupu de sos passos medas chi si sunt fatos in su tempus coladu cara a  unu bilinguismu ufitziale e a una normalizatzione de sa limba sarda. La semus bidende totus sa situatzione de como, in ue su prus de sos progetos, finantziados dae sa Regione, denotant s’impreu de grafias diferentes, faghende s’ala a un’anarchia iscritòria perigulosa e dannàrgia  chi destruit su prestìgiu de su sardu, mancari chi, in sa  lege 22/18 chi puru criticamus, s’istandard sebertadu in su 2006 siat non solu legitimadu ma finas postu comente puntu ineludìbile de cale si siat àtera proposta unitària noa. Nos pregontamus chie ispirat custa polìtica, si b’at una responsabilidade tècnica o polìtica in custu sèberu, finantziada cun su dinàre pùblicu, e si sa Regione nde cheret aresonare o cheret andare a in antis in su chi nois pensamus chi siat un’impreu impròpiu de sa limba.

Pro custa e àteras resones semus a beru in pensamentu pro s’istadu de sa polìtica linguìstica in Sardigna. Cunprendimus chi, cun sa situatzione presente de emergèntzia ligada a sa pandemia, siat difìtzile, si no impossìbile, a s’interessare comente si tocat de àteras chistiones, ma creimus chi siat unu dovere nostru comunicare su chi nos istat a coro e, pensamus, istat a coro finas a àteros medas. A pustis de sos 5 annos de sa gestione de su Presidente Pigliaru, chi s’est congruida cun s’aprovatzione de una lege in su Cussìgiu Regionale, sa  n.22 de su 2018, chi nois pensamus chi siat inùtile, cunsiderada sa normativa giai presente pro su chi pertocat sa valorizatzione de sa limba minoritària, sa vitòria eletorale de unu Presidente sardista, mancari in sa diferèntzia de sos giudìtzios ideològicos, at pesadu isetos medas in intro de su Movimentu Linguìsticu. In particulare, sigomente su Presidente Solinas faghet parte de su Partidu Sardu de Atzione, chi bantat una traditzione longa de interventu in su campu linguìsticu, ma mescamente pro sa sensibilidade sua connota pro su tema de sa valorizatzione de sa limba sarda in manera unitària, cunfirmada finas in sa campagna eletorale de su 2019.

In tames, a dolu mannu nostru, depimus dare contu chi sa polìtica linguìstica de sa Regione in custos ùrtimos duos annos s’est caraterizende  pro una continuidade de sèberos e operatividade cun su de sa Giunta chi bi fiat in antis. Su tzentru manca, in s’àtera legisladura, faddende a pàrrere nostru, at operadu in manera de neutralizare totu sos passos fatos dae su 1997 pro ufitzializare sa limba nostra. S’idea de àere su sardu comente limba natzionale tenet inimigos medas. Custos, cun su tempus, ant afinadu sas armas issoro e, mancari non neghende s’esistèntzia de un’identidade linguìstica, òperant in dae segus de sas lìnias istrumentalizende sas declinatziones dialetales normales pro negare in sos fatos su chi pro deretu e pro sièntzia non podent. In sustàntzia, su cuidadu de sas variantes, contra a sa limba unitaria, est una casta de atentzione omeopàtica pro non permìtere chi bincat sa sustàntzia polìtica de sa chistione: una pianificatzione linguìstica sèria chi siat unu volanu pro afortire s’identidade colletiva nostra, rispetende  sa richesa multiforme de sas variedades locales, unu disinnu pro chi a su sardu si podat reconnòschere su matessi status de àteras limbas ufitziales, cun s’imparòngiu in iscola, comente acuntesset in aterue, cun sa finalidade de lu defensare; custu, de su restu, narat sa lege istatale 482/99.

In sustàntzia, ponende s’atzentu in sas variantes, sas limbas alloglotas e àteras diversidades, e no in s’unidade sustantziale de sa limba nostra, sunt resessidos a incausare un’arressada manna e longa longa (chi oramai durat dae belle 7 annos) de totu su chi cun pelea aiant fraigadu intelletuakles, giuristas, iscritores e operadores. Diat èssere istadu, in tames, su mamentu de bogare a campu infrastruturas istàbiles e duraturas pro sa limba nostra. Si non como, cando? Nois pensamus a beru chi non podimus pèrdere s’ocasione de tènnere comente Presidente de sa  Giunta unu sardista chi cuidet a beru sos interessos (finas linguìsticos) de sos sardos, ma creimus finas chi unu Presidente sardista non si podet permìtere su lussu chi sos annos de  guvernu colent sena lassare un’ormina istòrica in sa chistione linguìstica.

Imbetzes, dae sas impressiones e rilevatziones nostras, resurtat chi semus andende in su chirru contràriu finas in manera contraditòria. Sa majoria de guvernu chi b’est como, difatis, cando fiat in s’opositzione, no aiat – giustamente- votadu sa lege 22/2018, decrarende chi si diat èssere impinnada, cando aeret bintu sas eletziones, pro una revisione de su testu. In tames, in custos 19 meses de guvernu, sa lege l’ant implementada e l’ant fata galu prus improdutiva pro su chi  pertocat sa chistione chi nos istat a prus a coro: dare a su sardu sa dinnidade de una limba natzionale unitària gasi comente l’aiant pensada sos babbos nostros Simon Mossa, Emìliu Lussu o Giuanne Lilliu. Sena intrare in cunsideros prus detalliados, antis, cun s’isperu de tènnere àteras ocasiones pro lu fàghere, a s’insinna de unu cunfrontu sèriu cun sos rapresentantes regionales, su chi importat in s’ìsula est sa situatzione generale de sa lìnia sighida dae sa Regione, chi faghet essire a pìgiu una torrada anacronìstica a sa dialetizatzione e folclorizatzione polìtica de s’idioma nostru.

Sa chistione de s’istandard ufitziale cheret leada in manu dae unu Presidente sardista interessadu a dare su cuntributu suo in su caminu de formatzione de una limba unitària, e non cunforma a sos ditàmenes de sa Lege 22, chi previdet unu caminu tortinadu e folclorìsticu bonu a realizare, in pràtica, “su nudda”. No ischimus pro ite senus lòmpidos a custa situatzione e mancu nos interessat a puntare su pòddighe contra a calicunu in particulare, ma proponimus dae semper  chi sa cumpetèntzia in custu tema nche cheret leada a un’assessoradu sìngulu e cheret dada a sa Presidèntzia pro chi b’apat una vsione cumpleta e non partziale. Tocat a sighire cantu s’est fatu in su tempus coladu, est a nàrrere su cumintzu de campagnas de sensibilizatzione pro promòvere s’importàntzia de s’impreu de su sardu iscritu (unitàriu) e faeddadu (pro espressiones locales) e sa formatzione de operadores e insinnantes. Pro ite a bortulare totu su chi s’est fatu in sos annos colados cun s’introdutzione de su sardu veiculare in iscola in oràriu currriculare? Lassende sena tocadu s’assentu organizativu de sas autonomias iscolàsticas, sos insinnantes ant realizadu caminos didàticos medas in totu as matèrias iscolàsticas, cunforma a sa  metodologia CLIL, integrende s’imparòngiu de limba e cuntenutu, cunforma a sas istàntzias pedagògicas prus adeguadas. Est istadu unu passu de sinnificu e un’istajone profetosa finas pro su prestìgiu de su sardu. Sos resurtados otènnidos, s’isperimentatzione de sos percursos, sunt istados craridos e postos a cunfrontu cun àteras realidades de limba diferente, cun istudiosos internatzionales in addòvios e cunferèntzias, creende ocasiones de dibàtidu, de cunfrontu, de crèschida. Imbetzes oe, pro more de un’assessoradu assente e chi non comùnicat, sa sotziedade s’est ismentighende  chi b’at unu problema limba.

Chie mègius de unu Presidente sardista podet propònnere a sa sotziedade  sarda s’importu de sa  discussione de custas temàtica ispetzìficas?

In s’ùrtimu libru interessante de su giornalista Pier Sandro Pillonca subra de sos dibàtidos relativos a sa chistione de sa limba in Cussìgiu Regionale, at impressionadu su mentovu de unu sardista, Ninu Piretta, forsis a tortu cunsideradu unu pessonàgiu de segunda lìnia, ma chi mustrat de àere cumpresu cosa meda cun custu interventu simple in àula su  31 de martzu de su 1981, in ue, a nùmene de totu su Psd’az, at ischidu interpretare s’ispìridu de sos babbos e de su Movimentu Linguìsticu de Antoni Simon Mossa: “Non affronterò quell’altro problema che di solito si pone chiedendo provocatoriamente ‘quale lingua sarda’? La lingua sarda è una e, come tutte le lingue, è dotata, arricchita, di diverse varianti. In realtà, molto spesso, coloro che colgono come aspetto fondamentale quello delle varianti linguistiche, non è solo la lingua che vogliono negare, ma qualche cosa di più: vogliono negare l’esistenza stessa del popolo sardo”.

“Propostas costrutivas: est tempus de bogare a campu infrastruturas pro sa limba sarda”

Non semus petzi pro una una pars destruens, cherimus finas fraigare. Pro una proposta sèria e funtzionale de polìtica linguìstica de sos annos imbenientes de guvernu, si pensat chi siat inùtile a punnare a su sarvamentu a tèrmine curtzu de sa limba chi sa difusione sua in sas levas noas est falende meda. Diat èssere velleitàriu e dannàrgiu dae su puntu de vista polìticu. Sas polìticas de sas reclames, de sos annùntzios tenent un’alenu tropu curtzu e creant disincantu e disillusione. Tocat a pònnere in craru, imbetzes, chi sos predetzessores polìticos ant fatu dannu mannu e chi su fraigòngiu nou de su setore at a pòdere èssere petzi pro grados. Pro mudare caminu, tocat a essire dae sa polìtica improvisada de sos annùntzios, e cumintzare a creare infrastruturas in ue sa limba sarda si podet imbarare pro agatare torra linfa e vitalidade noa.

1) In contu de custu, siat su mudòngiu de s’Istatutu de Autonomia Ispetziale cun sa tràmuda de sa cumpetèntzia ispetzìfica a sa Regione de su tema  de sas minorias linguìsticas de su territòriu regionale, siat sa tràmuda a sa Presidèntzia  de sas cumpetèntzias regionales chi como pertenent a s’Assessoradu, cun sa creatzione de un’istrutura comente sa de su Dipartimentu de s’identidade, sunt fundamentales. Prumissas, finas a como, non cumpridas.

2) In su matessi tempus est vitale a afortire su protzessu de istandardizatzione de sa limba ufitziale. Tocat a leare atu de su dibàtidu chi s’est isvilupadu finas a como e cunvocare una cummissione de espertos linguistas de gabbale. Tocat a dotare sa limba sarda de una norma de su Cussìgiu chi nde fatzat sa limba ufitziale de sa Regione Sardigna.

3) In mesu de sas infrastruturas netzessàrias a sa limba est obligatòriu a s’ocupare de una Grammàtica Normativa Ufitziale e de unu Ditzionàriu  Normativu de nessi 100.000 lemmas. Si costituat unu grupu de editores, istudiosos e chircadores chi cumpletet sas òperas intro de su mandadu presidentziale. Cheret finas impostadu unu disinnu  de Òperas Didàticas de sa Limba Sarda, in cada gradu de imparòngiu, in limba istandard. A redatare òperas didàticas in variantes arbitràrias de sa limba podet rapresentare un’initziativa populista e creare cunsensos fàtziles, ma est inùtile e dannàrgiu a inserrare su sardu in sas tancas de su bighinadu, sena alenu ampru e fundudu.

4) sa debilesa de sa chstione linguìstica in sa populatzione est dada mescamente dae sa difusione de  tòpicos e cumbinchimentos farsos e miscredèntzias chi ispinghent a l’abbandonare e a cunsiderare sa limba rùstica, antieconòmica e ismutzurrada. Bi cheret una campagna manna de comunicatzione in sos mèdia noos e betzos pro cuntrastare custa disinformatzione. Custu at a afortire  cada atzione de su Guvernu Regionale e at a  orientare sos mèdia cara a su promovimentu de sa  limba, bida como petzi comente unu fatu econòmicu e oportunìsticu.

5) Su tzentru manca at aprovadu in Cussìgiu, in trìulas de su  2018, sa Lege 22, atzione legislativa inùtile e dannàrgia chi at cunfusu su folclore cun sa polìtica linguìstica, chi est resessida petzi a fàghere arressare su protzessu de istandardizatzione unitària. Tocat a propònnere una lege noa, chi otèngiat sos resurtados bonos a beru de sas de su tempus coladu, chi agiuet e promòvat s’impreu de su sardu veiculare in oràriu curriculare in sas iscolas de cada òrdine e gradu, acostagende a sos dotzentes de sas matèrias diferentes sa co-dotzèntzia de insinnantes e operadores formados e preparados, cantzellende sas istorturas e sa farraginosidade  de sa lege de como e  de sa cale si nde  podant servire in manera àgile e funtzionale, sena bortulamentos de sa didàtica e de s’organizatzione de sos istitutos. Tocat a abèrrere unu cunfrontu cun su tzentru manca istòricu e cun sas formatziones tzìvicas noas illuminadas, cun sos movimentos indipendentistas e cun sas àreas de su tzentru dereta sensìbiles a su problema pro barigare sos chi, a pàrrere nostru, sunt istentos mannos

6) Creare in intro de su Dipartimentu de s’identidade un’istrutura linguìsticu-amministrativa de suportu chi si podat trasformare in Agentzia, Istitutu o Fundatzione Ufitziale de sa limba comente acuntesset in sas realidades de totu sas àteras minorias limguìsticas. Sos operadores sèrios e professionales de sa limba cherent valorizados e defensados dae sa mancàntzia de atentzione e de reconnoschimentu dae bandas de s’aparadu culturale contràriu a s’atzione de normalizatzione de sa limba sarda. Sa via amministrativa podet èssere sa  de sa creatzione de unu  Repertòriu professionale de operadores chi leet professionalidades non solu dae su personale dotzente chi faghet sos progetos, ma finas  dae foras de sas istitutziones iscolàsticas, pro fraigare un’infrastrutura fudamentale, un’Unidade de Progetu chi como mancat.

7) Sighire in intziativas, progetos, programatziones, agiudos a mèdia e iscolas, prèmios de literardura, interrumpende su finantzianentu a espertos non cumpetentes (chi isparghent òdiu in mesu de sos faeddadores de sas variantes pro lograre positziones de renta) e s’autotzertificatzione de sas cumpetèntzias.

8) Creare istruturas linguìsticu-amministrativas chi s’òcupent de traduire e dare visibilidade a s’atividade legislativa tràmite sas lmbas reconnotas dae sa normativa istatale de su 1999 cun sa Lege n.482.

A pàrrere nostru, petzi cun atziones gasi si diat resessire a creare “infrastruturas” sèrias pro sa defensa de sa limba e, in pagos annos, cun impinnu e costàntzia, si diant bìdere sos primos sinnales de megioru.

Su CSU est disponìbile a fàghere addòvios e cunfrontos cun chie si siat apat a coro in s’ìsula sa chistione de sa limba e in particulare cun su Presidente de sa Regione, s’Assessore Regionale cumpetente, su Presidente de su Cussìgiu Regionale, sa Cummissione cunsiliare cumpetente, sos tècnicos, su personale amministrativu e sos consulentes eventuales, finas acadèmicos, de s’istitutzione regionale etotu. Auguramus su cunfrontu costrutivu cun sas comunas e àteros operadores e assòtzios chi cumpartzant s’orizonte nostru matessi.