“Totu is chi tenint su poderi, su bilinguismu diaderus no ddu bolint”. Intervista a Amos Cardia

3 Settembre 2011
Image
ndi-chistionaus-impari31.jpg
(IlMinuto) – Casteddu, 3 de su mesi de cabudanni – Cuartu atopu po "Ndi chistionaus impari": sa fentana noa de “IlMinuto” chi chistionat de sa língua sarda e de sa política linguística. Custa cida sa redatzioni at intervistau a Amos Cardia, nàsciu in su 1975, intre is àteras cosas autori de su líburu "S’Italianu in Sardìnnia" e membruu de s'Acadèmia Campidanesa de sa Lìngua Sarda.

Amos Cardia e sa bàtalla po su sardu: si contat custa istòria? Comenti est nàscia e comenti est cambiada in is annus?
Sa batalla cumentzat a giòvunu, faci a bintixinc’annus, a intrus de mei e totu, cun su scuntròriu intru de una curtura coloniali, chi no mi portàt a nudda, e un’identidadi sarda totu de scuberri e de fai. Apu tentu sa sorti de nasci e cresci giai chistionendi in sardu, po cussu, tenendi giai sa lìngua, apu coitau a mi torrai a pigai su tempus e su prexu chi sa curtura coloniali mi iat fatu perdi. In is annus, su prus cambiamentu mannu de custa batalla est stètiu de no depi prus cumbati s’arratzismu coloniali, cumenti fiat a printzìpiu, ma s’arratzismu de una parti de Sardus contras a un’atra parti de Sardus e totu, de genti chi si creit prus de is atrus sceti ca est de unu logu e no de un’atru. Custa genti est pagu, est una minoria pitica, ma fait dannu meda ca ddus agatas in is logus de cumandu, e de inguni funt bonus a firmai totu sa cosa bella chi faint is atrus Sardus. Dda firmant sceti ca unu, giustamenti, no si bolit bendi a issus e no ddis bolit fai de tzeracu.

Est de pagu tempus fait sa presentada de su "DFC e fueddàriu Cabuderresu": comenti bit propostas comenti custa?
Su Ditzionàriu Fondamentali de su Campidanesu e su Fueddàriu Cabuderresu no funt propostas, ma ainas, cosa fata (beni) e acabada, cosa chi fait a tocai cun is manus. Funt librus chi serbiant de diora e chi imoi teneus, un’aina in prus po fai binci su bilinguismu e duncas po fai bessiri bella e forti sa Sardìnnia. Sendi chi nci apu traballau deu puru, no seu sa persona giusta po podi fai un’aprètziu ma, torrendi a sa chistioni de innantis, ddus at finantziaus sa Provìntzia de Casteddu, una strutura innui, gràtzias a Deus, no ddoi est arratzismu contras a su Campidanesu.

Po Amos Cardia cali iat a depi essi sa política de impitai po su sardu?
Una polìtica linguìstica sèria, po fai diaderus su bilinguismu, e no po setzi genti a cadira e ddi preni is busciacas cun dinai pùbricu, depit tenni duas calidadis de fundòriu. Sa primu est de partiri de su chi sa sotziedadi giai tenit, est a nai is bariedadis Campidanesa e Logudoresa, de sinunca, chi pensaus de podi sartai custas bariedadis, feus su peus idealismu e ndi bessint strumìngius chi su Sardu, intamis de ddu fai stimai, ddu faint arrefudai. Sa segundu est chi fintzas sa mellus polìtica linguìstica bolit arrespetada cun s’esempru personali de is chi tenint arresponsabilidadi pùbrica, de sinunca su Sardu no at a bessiri mai una lìngua normali cumenti depit essi. Ma giai totu is chi tenint su poderi, su bilinguismu diaderus no ddu bolint, ca scint ca iat fai is Sardus prus lìberus e prus cuscientziosus. Timint ca de custa manera iant a podi perdi su poderi, ca iat a podi nasci una genia noa de polìticus e de professionistas mellus de issus. Custu balit po dònnia banda: dereta, centru e manca.

In annus meda de impìnniu po sa lìngua sarda at agatau strobus?
Apu agatau strobus de dònnia calidadi, ma no deu sceti, ndi agatant fintzas totu is cumpàngius mius de traballu. Est una chistioni polìtica, no personali. In dònnia logu a nca ddoi siat dinai, siat fintzas pagu, sceti po pagai sa genti chi traballat, ddoi est sempri calancunu chi si bolit pigai sa parti de is atrus puru. Su dannu prus mannu no ddu faint is chi funt contras a su bilinguismu, ma medas de is chi nant de essi a favori ma bolint papai issus sceti. Su chi fait arriri est chi custa genti, medas bortas, mancu est bona a chistionai e a scriri in Sardu ma si creint fortis sceti ca, po imoi, tenint genti de poderi a ddis castiai is palas. Ma est totu genti chi seus scramentendi, nosu seus traballadoris corriatzus e unius, sa genti si aprètziat e custu balit prus de dònnia cadira.

Ita ndi pentzat s'impitu de sa LSC e de sa LSU?
Su chi pentzu deu contat pagu, balit de prus meda sa sperièntzia de totus, tocat a castiai is arresurtaus. Si potzu fai una lista de milli difetus de sa Limba Sarda Unificada e de sa Limba Sarda Comuna, ma no est su logu giustu e est totu cosa chi agatais in atrus situs. Bastat a arrespundi de manera onesta a custa pregunta: Sa Limba Sarda Unificada e sa Limba Sarda Comuna ant fatu binci su bilinguismu? S’arrespusta est no, duncas bolit nai ca no andant beni.

Progetus e propostas po su tempus benidori?
Propostas personalis no ndi tengu o comuncas is propostas mias ddas arrexonu impari a is atrus traballadoris de s’Acadèmia de su Sardu e, chi ddas apretziaus de interessu, ddas besseus a campu po averai chi funt bonas diaderus. Chi sa genti ddas aprètziat insandus ddas torraus a pigai cun prus fortza po ddas fai binci e totu. Aici est nàsciu su Standard a duas normas (Campidanesa e Logudoresa) e medas atrus traballus de profetu cumenti su Ditzionàriu Fondamentali de su Campidanesu e su Fueddàriu Cabuderresu chi as arremonau innantis. Is progetus funt medas, a su mancu cumenti librus de acabai e de imprentai, ma de custu no si ndi potzu chistionai ca de sinunca s’editori mi certat ca narat ca mi fatzu copiai is ideas. Si potzu chistionai de progetus de vida: custu de s’operadori de bilinguismu est unu traballu bellu, ma fatu aici andat beni po “ventenni brillanti”. Eja ca in Sardìnnia, cumenti in Itàlia, est totu transiu a innantis, ma deu seu lompendi a coranta e seu boghendi su logu a giòvunus e giòvonas chi apu agiudau a formai e chi si minescint issus puru de bessiri protagonistas. Chi sighit a no nci essi sa possibilidadi de fai carrera chi no fendisì tzeracus, nudda de spantu chi ap’a cambiai traballu, abarrendi comuncas sempri prontu a agiudai su bilinguismu.
© RIPRODUZIONE RISERVATA