S’erbuzu, sabidoria de sartu e de limba

Unu pratu beranile chi brotat in sas mesas de Barbàgia
25 Marzo 2022
in sa mesa

In sa Mesa - Dae su sartu a sa limba, a dae chi sa connoschèntzia de su chi sa natura nos intregat est finamentas còntiga profetosa pro codificare su connotu nostru. S’istajone in pessu comintzada nos donat agiudu mannu e, pro custu motivu, chircamus de non nch’essire in foras de surcu (codificatzione de “stare sul pezzo”?) faeddende de unu pratu beranile chi brotat in sas mesas de Barbàgia. E cheret chi movamus dae sas erbas chi li dant nùmene, ca semus chistionende de s’erbuzu.

  1. àpara (allium triquetrum, aglio triquetro)

  2. beda (beta vulgaris, bietola)

  3. benale (apium nodiflorum, sedano d’acqua)

  4. capricheddu (silene vulgaris, silene rigonfia)

  5. chirielle (crisantemum segetum, crisantemo campestre)

  6. corr’e craba (silene alba, silene bianca)

  7. erba latosa (chondrilla juncea, lattaiola o lattugaccio comune)

  8. ermulanza (raphanus raphanistrum, romolaccio o ravanello selvatico)

  9. finucru agreste (est a nàrrere foeniculum vulgare, in italianu finocchio selvatico)

  10. graminzone (sonchus oleacerus, crespino)

  11. gurtezone (hypochaeris radicata, costolina o ingrassaporci)

  12. lampathu (rumex pulcher, romice cavolaccio)

  13. mammaluca (reichardia picroides, caccialepre o latticrepolo)

  14. martutzu (nasturtium officinale, crescione)

  15. melacra (rumex acetosa, acetosella)

  16. menta (mentha piperita, menta)

  17. simbuledda (andryala integrifolia, lanutella comune)

  18. tzicoria (cichorium intybus, cicoria)

  19. tzòcoro (helminthotheca echioides, aspraggine)

  20. ungra (oenanthe pimpinelloides, finocchio d’acqua)

erbuzuEst naturale a lassare sos nùmenes locales sende chi non tenimus unu ditzionàriu cun sas paràulas istandardizadas. Isetende chi b’apat in Sardigna un’istitutu de terminologia chi acumprat a su dovere suo fintzas in contu de botànica, su cussìgiu est de nuscare s’ecologia linguìstica patrimoniale bene regorta in su ditzionàriu BIOZ (Piantas, pisches, puzones, animales) de Toninu Rubattu.

Ma como sa regorta est sa de sas erbas pro chi s’erbuzu siat pratu de papare e non de lèghere ebbia. E lassemus·nos cun sos faeddos de su gavoesu Pier Gavino Sedda: «Sun nessi 18-20 erbas chi bolen lischias dosare e si buddin cun su lardu, ‘avisedda sica, unu cantu de sartitza e, a urtimada, su cazau de murza».

E semper de tziu Sedda ponimus unu sonetu nuscosu gasi comente l’at iscritu issu:

 

Po fagher un’erbudzu sa comare

Poned’appara, ungra e gurtezone

Melacra, capricheddu, graminzone,

Beda cun mammaluca at de buscare,

 

Benale chi faghède a mandicare

'Inucru agreste in s’oru ‘e s’istradone

Zicoria e de lampathu unu muntone

Oricredda e ermulanza po accabare.

 

Tzoccoro, corr’e craba a buddire,

E menta, cun su lardu sutta sale

Buddit totu, cun s’avisedda pinta.

 

Infinis cazau ‘e murja po godire

Sartizza o pancetta ‘e su mannale

Finas a sa pinzada das sa linta!

 

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna - IMPRENTAS 2021-2022. LR 22/2018, art. 22

© RIPRODUZIONE RISERVATA
Tags